Traktat o dostępie osób niewidomych do utworów drukowanych

W WIPO trwają prace nad dokumentem o dozwolonym użytku na rzecz niewidomych

23 listopada w Genewie zakończyło się posiedzenie 25-tej sesji Komitetu ds. Prawa Autorskiego i Praw Pokrewnych (SCCR) Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO). Komitet skupił się na pracach dotyczących dokumentu, który odnosi się do dozwolonego użytku na rzecz osób (beneficjentów) z  dysfunkcją  wzroku i innymi niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem.

Po ostatniej, czyli 25-tej,  sesji Komitetu w oświadczeniu końcowym delegacja Unii Europejskiej podkreśliła, że celem UE jest zaspokojenie szczególnych potrzeb niewidomych i niedowidzących za pomocą skutecznego i zrównoważonego instrumentu WIPO. Delegacja nie wykluczyła, że projektowany dokument może przybrać postać traktatu.  Ponadto podkreśliła, że finałem tych prac nad ma być osiągnięcie pewności, że  osoby ze wskazanymi wyżej dysfunkcjami mają taki dostęp do książek  jak osoby zdrowe.

Zgodnie bowiem z projektem omawianego dokumentu państwa, które go podpiszą, będą musiały wprowadzić do krajowych przepisów o dozwolonym użytku regulacje, które ułatwią beneficjentom dostęp do dzieł literackich i innych drukowanych utworów. Co więcej, państwa sygnatariusze będą musiały umożliwić korzystanie z tych utworów również beneficjentom z pozostałych krajów, które podpisały projektowany dokument.  Dystrybucja utworów w obrocie transgranicznym ma być natomiast dokonywana przez zaufanych pośredników tj. podmioty, których zadaniem byłoby identyfikowanie beneficjentów i udostępnianie im zgodnie z ich potrzebami kopii utworów w takich formatach, które  są dostępne dla osób z dysfunkcją wzroku i innymi niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem. 

Dotychczasowe prace doprowadziły już do uzgodnienia definicji m.in. utworu; zaufanego pośrednika; kopii utworu w dostępnym formacie; określenia zakresu beneficjentów, których dotyczyły omawiany dokument. Przedmiotem ustaleń nadal pozostają m.in. zasady współpracy dotyczącej dobrowolnej wymiany informacji o zaufanych pośrednikach; interpretacja tzw. trzystopniowego testu (klauzuli umożliwiającej korzystanie z dozwolonego użytku jedynie w sposób nienaruszający normalnego korzystania z utworu oraz niegodzący w słuszne interesy twórców); zabezpieczenie możliwości wprowadzenia przez państwa sygnatariuszy zasady zgodnie, z którą przepisy o dozwolonym użytku  nie powinny utrudniać beneficjentom dostępu do utworów rozpowszechnianych komercyjnie (commercial availability clause); możliwość wprowadzenia wyjątku od prawa do tłumaczenia.

17 i 18 grudnia br. odbędą się Nadzwyczajne Zgromadzenia Ogólne WIPO, które ocenią dotychczas przygotowany tekst. Podejmą one również decyzję dotyczącą zwołania Konferencji Dyplomatycznej w 2013 roku.

Negocjacje dotyczące formy prawnej dokumentu zostaną natomiast przeprowadzone po zakończeniu prac nad treścią instrumentu.  Dokument  w przyszłości może przybrać postać albo traktatu, albo instrumentu  niewiążącego, który zostanie przyjęty przez WIPO. 

Intensywne prace nad instrumentem WIPO w sprawie dozwolonego użytku na rzecz osób z  dysfunkcją  wzroku i innymi niepełnosprawnościami uniemożliwiającymi zapoznawanie się z drukiem trwają od 2010 roku. W negocjacjach Polska reprezentowana jest przez delegacje Unii Europejskiej oraz grupy regionalnej CEBS skupiającej państwa Europy Środkowej i bałtyckie. Warto także dodać, że w tej chwili w naszym kraju równolegle trwają prace Zespołu ds. ustalenia zasad udostępniania materiałów drukowanych niewidomym i niedowidzącym.

Pozostałe tematy, którymi zajmuje się Komitet to ochrona organizacji nadawczych, dozwolony użytek na rzecz bibliotek i archiwów oraz dozwolony użytek na rzecz instytucji edukacyjnych i badań. Ponadto Komitet uzgodnił, iż w pierwszej połowie 2013 roku odbędzie się trzydniowe spotkanie poświęcone ochronie organizacji nadawczych. Celem tych prace ma być podjęcie decyzji o zwołaniu konferencji dyplomatycznej dotyczącej ochrony nadawców w 2014 roku.