Forum Prawa Autorskiego

Odbyło się trzecie Forum Prawa Autorskiego

Dozwolony użytek publiczny oraz prawo do wynagrodzenia za wypożyczenia biblioteczne (public lending right) to tematy, na które dyskutowali uczestnicy trzeciego Forum Prawa Autorskiego. Posiedzenie odbyło się 2 października w siedzibie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Punktem wyjścia do dyskusji były wyniki konsultacji społecznych na temat dozwolonego użytku publicznego, czyli opisanej w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych instytucji, dzięki której określone podmioty mogą korzystać bez zgody twórcy z rozpowszechnionego utworu.  W tej sprawie swoje stanowiska do resortu kultury przesłało ok.50 podmiotów. Nie mniejszym zainteresowaniem temat ten cieszył się podczas Forum, na którym dyskutowano m.in.  o tym czy dozwolony użytek jest wyjątkiem w prawie autorskim, czy wynikającą z tej ustawy zasadą; jaka ochrona powinna przysługiwać twórcom; jakie prawa mają użytkownicy; czy uwzględniając unijne dyrektywy i międzynarodowe umowy można jeszcze bardziej uelastycznić polskie przepisy o dozwolonym użytku; czym jest prawo cytatu.

Uczestnicy Forum omówili również kwestie prawa do wynagrodzenia za wypożyczenia biblioteczne (public lending right), które reguluje Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej (2006/115/WE). Zgodnie z jej przepisami państwa członkowskie powinny wprowadzić do krajowych systemów prawnych takie regulacje, które przynajmniej twórcom zapewnią godziwe wynagrodzenie z tytułu publicznego użyczania utworów lub przedmiotów praw pokrewnych. Chodzi m.in. o wypożyczania książek przez biblioteki.  Wyłączenie z systemu wynagrodzeń wszystkich bibliotek - w świetle orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE -  jest sprzeczne z dyrektywą, co potwierdzają m.in. wyroki w sprawach C- 67/08 Padawan oraz C-271/10 Vewa. Tymczasem zgodnie z art. 28 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych biblioteki, archiwa i szkoły mogą w Polsce nieodpłatnie udostępniać egzemplarze rozpowszechnionych utworów. Istnieje zatem obawa, że w przyszłości zostanie wszczęte przeciwko Polsce postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej w związku z niepełnym wdrożeniem dyrektywy 2006/115/WE. W chwili obecnej Polska jest jednym z trzech państw Unii Europejskiej - obok Rumunii i Bułgarii - które jak dotąd nie implementowały regulacji dotyczącej wynagrodzenia za wypożyczenia biblioteczne.

Uczestnicy Forum podczas spotkania zastanawiali się zatem nad tym, czy systemem public lending right powinny zostać objęte wszystkie biblioteki w Polsce, czy należy wprowadzić wyjątki od tej reguły np. dla bibliotek dla niewidomych. Podczas spotkania dyskutowano również nad tym, czy system public lending right powinien objąć tylko tradycyjne książki, czy również e-booki. Wielu uczestników podkreślało, że w pierwszej kolejności należy zadbać o  papierowe wydania, a dopiero później należy objąć systemem cyfrowe książki oraz fonogramy i wideogramy.

Chociaż dyskusja na Forum - jak zauważyli sami uczestnicy była pierwszą w naszym kraju poważną, merytoryczną debatą na temat wprowadzenia public lending right – resort kultury  już teraz zastrzega, że podobnie jak w większości państw Unii Europejskiej rekompensata dla beneficjentów będzie pokrywana z budżetu państwa (taki system działa, np. w Szwecji, Danii, Czechach, Słowenii, Estonii oraz na Litwie). Oznacza to, że opłatą nie zostaną obciążeni ani czytelnicy wypożyczający książki, ani same biblioteki. Obciążenie opłatami bezpośrednich użytkowników pozostawałoby  w sprzeczności z polityką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, który wspierania czytelnictwo.

Forum Prawa Autorskiego, powołane w styczniu 2013 roku przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego, jest stałą platformą dla rzeczowej i merytorycznej dyskusji o zagadnieniach związanych z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jego członkowie zastanawiają się nad kierunkami koniecznych zmian, które wynikają z potrzeby implementacji prawa unijnego. Skupiają się również na roboczych propozycjach zmian, które wymagają pogłębionych konsultacji i wymiany opinii. Ponadto Forum Prawa Autorskiego ma stać się miejscem, w którym podejmowane będą tematy związane z dialogiem zainicjowanym przez Komisję Europejską poprzez wydanie Komunikatu w sprawie treści na jednolitym rynku cyfrowym (COM (2012) 789).  Do wzięcia udziału w Forum Prawa Autorskiego resort kultury zaprosił ok. 80 podmiotów. Wśród nich znaleźli się przedstawiciele środowisk twórczych, organizacji zbiorowego zarządzania, izb gospodarczych, instytucji kultury oraz użytkowników i organizacji pozarządowych, których działanie związane jest z prawem autorskim.

Pierwsze Forum Prawa Autorskiego odbyło się 27 marca br., drugie – 6 czerwca br. Podczas obu posiedzeń uczestnicy dyskutowali na temat wprowadzenie do polskiego prawa zasad korzystania z utworów osieroconych oraz  zapewnienia szerszego dostępu do dzieł, których nakład został wyczerpany (dzieła out-of-commerce).

MATERIAŁY DO POBRANIA:

Materiały prasowe (doc)

Materiały prasowe (pdf)